Strip Review: Tom Poes en de Tijdverdrijver

Tom Poes viert zijn 80e verjaardag met een nieuw verhaal. Tom Poes en de Tijdverdrijver voelt wel wat gedateerd aan.

Tom Poes is jarig. Dit jaar is het 80 jaar geleden dat het eerste verhaal met de slimme en avontuurlijke witte kater verscheen. Zijn uiterlijk werd bedacht door Marten Toonder. Zijn vrouw Phiny Dick bedacht zijn naam na een bezoek aan de banketbakker en schreef ook de eerste verhalen.

Meestal wordt Tom Poes in één adem genoemd met Ollie B. Bommel, de bruine beer met geruit jasje, die op zijn voorouderlijk kasteel Bommelstein woont. Bommel is in de strips de meer emotionele en naieve tegenhanger van de verstandige Tom Poes, die hem meestal uit benarde situaties moet redden. Tom Poes en Bommel zijn nog steeds een van de bekendste stripduo’s uit de Nederlandse stripwereld.

Sinds het overlijden van Marten Toonder in 2005, wordt zijn nalatenschap beheerd door de Toondercompagnie, die het doel heeft om zijn werk levend te houden. Zo bracht de Toondercompagnie de afgelopen jaren alle Bommelverhalen opnieuw uit en verzorgt het regelmatig bijzondere uitgaven van en over het uitgebreide oeuvre.

Met deze fraaie uitgaven bedient het vooral de oudere fans en verzamelaars. Maar om het werk levend te houden is het ook nodig om nieuwe en jongere doelgroepen te bereiken. Bijvoorbeeld door regelmatig nieuwe verhalen uit te brengen. Tom Poes en de Tijdverdrijver is een nieuw verhaal in de reeks ballonstrips.

In De Tijdverdrijver komt er op een dag een jong wezentje uit de televisie van Heer Bommel gekropen. Het wezentje ontregelt onmiddellijk al de elektronische apparaten op Bommelstein, inclusief de telefoonlijn en Bommels auto ‘De Oude Schicht’. Het leidt ertoe dat heer Bommel eerst in de gevangenis en daarna in een soort computergame terecht komt. Zoals gebruikelijk moet Tom Poes een list verzinnen om de situatie weer op te lossen.

Het verhaal is mooi getekend door de nog jonge tekenaar Tim Artz. Hij geeft de personages uit Rommeldam hun vertrouwde uiterlijk, maar met een moderne en beweeglijke twist.

Dit geldt niet helemaal voor het scenario van Ruud Straatman. Het onderwerp van het verhaal klinkt nog behoorlijk eigentijds, maar tijdens het lezen beginnen er toch wat dingen op te vallen. De zogenaamde ‘breedbeeldtelevisie’ van Bommel lijkt toch meer op die oude logge tv kasten van vroeger. Het wezentje zelf murmelt allerlei termen uit alweer verouderde computertalen. Bommel komt terecht in een computerwereld met elementen uit oude game klassiekers als Donkey Kong en Pac-man. Of de jonge generatie die nu opgroeit met Minecraft, deze verwijzingen kan plaatsen is maar de vraag. We zien de ogen al naar boven rollen als opa gaat uitleggen hoe bekend die spellen vroeger waren.

Eerlijk is eerlijk, de uitgever geeft in het promotiemateriaal bij het album aan, dat het eigenlijk gaat om een ‘nieuw’ verhaal dat al in de jaren ’80 van de vorige eeuw is geschreven door Straatman, maar nooit werd uitgewerkt. Het blijft wel een raadsel waarom daar nu wel voor is gekozen. Niet alleen de referenties zijn gedateerd, maar ook de strekking van het verhaal bevat een verouderde moraal.

We willen niet teveel van het verhaal weggeven, maar het ‘Tijdverdrijver’ in de titel laat wel raden hoe in het verhaal gedacht wordt over het gebruik van technologie en computergames door een jongere generatie. Jongeren van nu zijn digital natives, waarvoor technologie, internet en games essentiele onderdelen zijn van hun dagelijkse leven. Het is niet alleen maar tijdverdrijf. Het is twijfelachtig of de moraal van dit verhaal bij hen veel weerklank zal vinden.

Een gedeelte van het werk van Marten Toonder is tijdloos en zelfs visionair. Toonder wist in zijn verhalen veel maatschappelijke ontwikkelingen al ver van tevoren te voorspellen. Klimaatverandering en immigratieproblemen werden benoemd. Een verhaal als De Grote Barribal bleek een paar jaar geleden nog goed aan te sluiten bij het Trump tijdperk en werd dan ook terecht en succesvol opnieuw uitgebracht.

De verhalen zijn tegelijkertijd ook onvermijdelijk producten van hun tijd. Niet alle verhalen zullen de tijdgeest overleven. Je kan je afvragen of een volgende generatie nog iets begrijpt van Bommels obsessie met zijn stand en voorouderlijk kasteel. Weet iemand nog wat een markies is? Kunnen vrouwelijke lezers zich nog identificeren met de huiselijke juffrouw Doddel met haar bloemetjesjurken en strikken. Waar zijn überhaupt de andere vrouwelijke inwoners van Rommeldam en omstreken?

De kwaliteit van de bestaande Bommelverhalen is evident en ze worden terecht beschouwd als belangrijk Nederlands cultureel erfgoed. Maar als de Toondercompagnie ook een jongere generatie warm wil maken voor Bommel, dan zal er toch wat gemoderniseerd en meer geëxperimenteerd moeten worden met de nieuwe verhalen. Andere bejaarde reeksen als Suske en Wiske en Robbedoes hebben de laatste jaren successen bereikt met een combinatie van nieuwe verhalen in oude stijl en experimentele hommage verhalen met veel vrijheid voor nieuwe en jonge auteurs. Het recente album Robbedoes door Christian Durieux is hier een goed voorbeeld van.

Omdat het aanzien van de Bommelverhalen nog steeds groot is in de Nederlandse literaire en stripcultuur zou het aardig zijn als de Toondercompagnie wat jonge teken- en schrijftalenten, bijvoorbeeld uit de wat meer literaire graphic novel hoek, de kans geeft om een hommageverhaal te maken. Als ze daarbij vrij worden gelaten om hun geheel eigen inzicht, visie en tekenstijl op Bommel los te laten, komen er wellicht interessante resultaten uit, die richting kunnen geven aan de Bommel van de toekomst.

Tegelijkertijd kan de uitgever nog steeds doorgaan met fraaie uitgaven voor verzamelaars en met meer klassiek georiënteerde nieuwe verhalen voor de oudere fans. Dit hoeft elkaar niet te bijten.